Ngủ hay bị giật mình: nguyên nhân và cách khắc phục

Hiện tượng bị giật mình khi ngủ là một trải nghiệm khá phổ biến mà ai cũng từng gặp ít nhất một lần trong đời. Điều này đôi khi khiến chúng ta tỉnh giấc đột ngột, cảm thấy hoảng sợ hoặc bối rối. Tuy không phải lúc nào cũng đáng lo ngại, nhưng việc hiểu rõ nguyên nhân và cách khắc phục sẽ giúp bạn cải thiện chất lượng giấc ngủ.

Tìm hiểu hiện tượng khi ngủ bị giật mình

Giật mình khi ngủ là hiện tượng mà cơ thể đột ngột xuất hiện cơn co giật nhẹ ở tay, chân, hoặc toàn thân trong khi đang chìm vào giấc ngủ. Hiện tượng này thường chỉ kéo dài 1-2 giây và có thể đi kèm với cảm giác hoảng hốt, lo âu, hoặc sợ hãi thoáng qua. Đây là hiện tượng phổ biến, xảy ra chủ yếu ở giai đoạn đầu của giấc ngủ, khi cơ thể bắt đầu chuyển từ trạng thái tỉnh táo sang thư giãn sâu.

Trong giai đoạn đầu của giấc ngủ, nhịp tim và hơi thở của bạn dần chậm lại để cơ thể chuẩn bị đi vào trạng thái nghỉ ngơi. Tuy nhiên, nếu bạn đang quá căng thẳng, mệt mỏi hoặc chịu áp lực, quá trình này có thể bị rút ngắn đột ngột. Não bộ, trong nỗ lực điều chỉnh cơ thể, có thể kích hoạt tín hiệu sai lệch khiến các cơ co giật. Một số người có thể trải qua cảm giác rơi tự do, mất thăng bằng hoặc nghe thấy âm thanh ảo giác trong lúc này.

Trong giai đoạn REM của chu kỳ ngủ, Thì bạn cũng có thể gặp phải hiện tượng giật mình khi đang mơ, thường là giấc mơ có nội dung căng thẳng, sợ hãi hoặc kích động. Ngoài giật mình có thể đi kèm với cảm giác như đang ngã, bị truy đuổi hoặc gặp nguy hiểm trong mơ. Khi đó, não bộ gửi tín hiệu đến cơ bắp, khiến tay, chân hoặc toàn thân giật nhẹ như một phản ứng tự vệ.

Hiệ tượng giật mình khi ngủ không phân biệt độ tuổi và có thể xảy ra ở cả người lớn lẫn trẻ nhỏ, trong giấc ngủ trưa và ngủ ban đêm. Tần suất và mức độ giật mình phụ thuộc vào thể trạng và tình trạng sức khỏe của mỗi người. Có người chỉ bị co giật rất nhẹ, không đáng chú ý, nhưng cũng có trường hợp giật mình mạnh khiến giấc ngủ bị gián đoạn, gây khó chịu và mệt mỏi.

Nguyên nhân bạn bị giật mình khi ngủ

Bị giật mình khi ngủ có rất nhiều nguyên nhân khác nhau, từ căng thẳng tâm lý, thiếu ngủ cho đến các vấn đề về sức khỏe, có nhiều yếu tố tác động đến việc bạn bị giật mình trong lúc ngủ. Việc hiểu rõ nguyên nhân sẽ giúp bạn tìm ra cách giải quyết hiệu quả và cải thiện chất lượng giấc ngủ.

Giật cơ sinh lý (Hypnic Jerk)

Đây là hiện tượng tự nhiên và phổ biến nhất, xảy ra khi cơ bắp co giật nhẹ lúc cơ thể chuyển từ trạng thái tỉnh táo sang giấc ngủ. Nguyên nhân chủ yếu là do não bộ gửi tín hiệu sai lệch đến cơ bắp khi cơ thể đang thư giãn. Bạn có thể cảm giác như bị ngã hoặc rơi tự do, kích thích cơ thể giật mình. Tình trạng này thường không nguy hiểm và không cần điều trị.

Căng thẳng và lo âu

Tâm lý căng thẳng hoặc lo âu làm hệ thần kinh hoạt động quá mức, khiến cơ thể khó thư giãn hoàn toàn. Khi bạn cố gắng ngủ, não vẫn ở trạng thái cảnh giác cao, dẫn đến hiện tượng giật mình. Tình trạng này thường gặp ở những người làm việc áp lực hoặc gặp vấn đề tâm lý.

Mệt mỏi hoặc thiếu ngủ

Thiếu ngủ hoặc kiệt sức làm gián đoạn chu kỳ ngủ bình thường, khiến cơ thể khó chuyển đổi sang trạng thái thư giãn sâu. Khi cơ thể không được nghỉ ngơi đủ, não bộ có thể phát tín hiệu "đánh thức" để bảo vệ cơ thể, gây ra cơn co giật đột ngột.

Thiếu canxi và các chất dinh dưỡng

Thiếu canxi có thể ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của hệ thần kinh và cơ bắp, khiến cơ thể dễ bị co giật, rung giật trong khi ngủ. Canxi giúp duy trì sự cân bằng giữa trạng thái ức chế và hưng phấn của vỏ não. Bên cạnh đó, thiếu vitamin B12 cũng có thể làm gián đoạn giấc ngủ, khiến bạn dễ bị giật mình giữa đêm.

Ảnh hưởng từ môi trường ngủ

Tiếng ồn lớn, ánh sáng mạnh hoặc nhiệt độ phòng không phù hợp có thể kích thích cơ thể phản ứng tự nhiên bằng cách giật mình. Ngoài ra, không gian ngủ không thoải mái như đệm quá cứng hoặc không đúng tư thế cũng làm cơ thể khó thư giãn. Những yếu tố này khiến bạn tỉnh giấc và có cảm giác giật mình đột ngột.

Rối loạn giấc ngủ hoặc bệnh lý

Các bệnh lý như hội chứng ngưng thở khi ngủ, mất ngủ mãn tính, hoặc rối loạn thần kinh có thể làm tăng nguy cơ giật mình. Những bệnh lý này khiến giấc ngủ bị gián đoạn liên tục, dẫn đến phản ứng tự nhiên của cơ thể để kích thích tỉnh táo. Nếu hiện tượng giật mình đi kèm các triệu chứng khác, bạn nên kiểm tra y tế để xác định nguyên nhân cụ thể.

Cách khắc phục hay bị giật mình khi ngủ

Nếu bạn thường xuyên bị giật mình khi ngủ, nó có thể dẫn đến mệt mỏi, lo âu, giảm chất lượng giấc ngủ và ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tổng thể. Dưới đây là một số cách giúp bạn giảm thiểu tình trạng đó, từ việc thay đổi thói quen sinh hoạt đến cải thiện môi trường ngủ.

Xây dựng thói quen ngủ lành mạnh

Thiết lập giờ đi ngủ và thức dậy cố định mỗi ngày giúp cơ thể duy trì đồng hồ sinh học ổn định. Tránh sử dụng điện thoại, máy tính hoặc xem TV trước khi ngủ vì ánh sáng xanh từ màn hình làm giảm sản xuất melatonin – hormone hỗ trợ giấc ngủ. Tạo thói quen thư giãn như đọc sách, nghe nhạc nhẹ hoặc tập yoga để cơ thể dễ dàng chuyển sang trạng thái nghỉ ngơi. Nếu có thể, dành 15-30 phút trước khi ngủ để thiền hoặc tập hít thở sâu nhằm giảm căng thẳng.

Tăng cường dinh dưỡng

Một chế độ ăn giàu magiê, canxi, và kali hỗ trợ hệ thần kinh và cơ bắp hoạt động ổn định hơn. Bạn có thể bổ sung các thực phẩm như hạt hạnh nhân, rau bina, sữa hoặc chuối để cung cấp đủ dưỡng chất cần thiết. Hạn chế sử dụng caffeine, rượu và đồ uống có đường trước giờ ngủ vì chúng làm tăng nhịp tim và kích thích thần kinh. Đảm bảo uống đủ nước trong ngày, nhưng tránh uống quá nhiều trước khi ngủ để không bị gián đoạn giấc ngủ vì nhu cầu đi vệ sinh.

Tạo môi trường ngủ lý tưởng

Một phòng ngủ yên tĩnh, tối và thoáng mát sẽ giúp cơ thể dễ dàng chìm vào giấc ngủ sâu. Đầu tư vào nệm và gối chất lượng để đảm bảo cột sống và cơ bắp được hỗ trợ tốt nhất khi ngủ. Dùng rèm chắn sáng hoặc bịt mắt ngủ để tránh ánh sáng làm gián đoạn giấc ngủ. Nếu phòng ồn ào, bạn có thể dùng máy tạo âm thanh trắng hoặc nút tai để giảm tiếng ồn. Đảm bảo nhiệt độ phòng mát mẻ, khoảng 24-26°C, là lý tưởng nhất cho giấc ngủ ngon.

Quản lý căng thẳng hiệu quả

Tập thể dục thường xuyên, đặc biệt là vào buổi sáng hoặc chiều, giúp giảm căng thẳng và cải thiện chất lượng giấc ngủ. Tránh suy nghĩ quá nhiều hoặc làm việc căng thẳng ngay trước khi đi ngủ. Dành thời gian cho các hoạt động thư giãn như thiền, viết nhật ký hoặc trò chuyện với người thân để giải tỏa tâm trạng. Nếu căng thẳng kéo dài, bạn có thể cân nhắc tham gia các lớp học yoga hoặc trị liệu tâm lý để được hỗ trợ chuyên sâu.

Kiểm tra sức khỏe định kỳ

Nếu giật mình khi ngủ xảy ra thường xuyên, hãy đi khám bác sĩ để kiểm tra sức khỏe toàn diện. Các vấn đề như thiếu hụt dinh dưỡng, rối loạn thần kinh hoặc ngưng thở khi ngủ có thể là nguyên nhân tiềm ẩn và cần được chẩn đoán sớm. Đừng ngại trao đổi với bác sĩ về các triệu chứng bạn gặp phải để nhận được lời khuyên phù hợp. Ngoài ra, bạn có thể yêu cầu xét nghiệm máu hoặc kiểm tra chức năng thần kinh để tìm hiểu sâu hơn về tình trạng sức khỏe của mình. Việc phát hiện và điều trị kịp thời sẽ giúp bạn khắc phục hiện tượng này hiệu quả hơn.

Mặc dù khi ngủ bị giật mình thường là vô hại, nếu xảy ra thường xuyên, nó có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng giấc ngủ. Người bị giật mình liên tục có nguy cơ mất ngủ, dẫn đến mệt mỏi, giảm khả năng tập trung và suy giảm sức khỏe tổng thể. Vì vậy, nếu tình trạng này kéo dài, cần xác định nguyên nhân và tìm cách khắc phục để cải thiện giấc ngủ.

Kết luận

Giật mình khi ngủ là hiện tượng phổ biến, nhưng nếu không được xử lý kịp thời, nó có thể ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ và sức khỏe tổng thể. Bằng cách xây dựng lối sống lành mạnh, cải thiện môi trường ngủ, và quản lý căng thẳng, bạn có thể giảm thiểu tình trạng này hiệu quả.

Nếu cần, đừng ngần ngại tham khảo ý kiến bác sĩ để nhận được sự hỗ trợ phù hợp. Một giấc ngủ ngon và sâu là nền tảng quan trọng để duy trì sức khỏe và năng lượng cho cuộc sống hàng ngày.